Sismik Güvenlik Testleri ve Mimari Proje Hazırlığı

Deprem güvenliği yalnızca “hesaplanmış” değildir; aynı zamanda test edilmiş ve doğrulanmış bir niteliktir. İyi bir mimari proje, taşıyıcı sistemden non-strüktürel bileşenlere, MEP (mekanik-elektrik-tesisat) sistemlerinden tahliye davranışına ve işletme sürekliliğine kadar uzanan bir zincirin kanıta dayalı olarak tasarlanıp sahada sınandığı bir süreçtir. Bu makale, “sismik güvenlik testleri”ni mimari proje hazırlığının ayrılmaz parçası olarak ele alır; ön etüt(jeoloji-jeoteknik), sayısal simülasyon (performansa dayalı tasarım), malzeme ve eleman testleri, saha/doğrulama testleri, maket ve prototip denemeleri, mock-up cephe rüzgâr-yağmur + sarsıntı kombinasyonları, MEP sismik askı ve kesici testleri, tahliye tatbikatları ve dinamik yönlendirme, işletme komisyoning ve dijital ikiz üzerinden sürekli test/düzeltim döngüsünü kapsar. Her bölümde uygulamalı örnekler, kontrol listeleri ve metrikler verilecek; sonuçta mimarların, mühendislerin ve idarelerin uygulayabileceği pratik bir yol haritası sunulacaktır.

1) Ön Etüt Aşaması: Jeoloji–Jeoteknik Testleri Mimari Kararı Nasıl Yönlendirir?

Sismik güvenliğin ilk testi, arazi seçiminde başlar.

• Sondaj/CPT/SPT: Taşıma gücü, sıvılaşma potansiyeli, oturma davranışı.

• Kayma dalgası (Vs30): Bina hedef periyodu ile rezonans riski.

• Yeraltı su seviyesi: Bodrum kısıtları ve su yalıtımı sınıfı.

• Heyelan–şev stabilitesi: Teraslama, istinat, drenaj zorunlulukları.
  Mimari etkiler: Kat adedi ve blok yerleşimi, bodrum derinliği, rampa ve su yalıtımı kararları test verisi temelli biçimlenir. Ön etüt raporunda mimari için bir “uygunluk matrisi” (bodrum mümkün mü, yükseltilmiş taban kotu gerekiyor mu, avlu-ring yol ilişkisi nasıl?) yer almalıdır.

2) Performansa Dayalı Tasarım İçin Sayısal Testler: Pushover ve Zaman Tanım Alanında Analiz

Mimari kütle ve plan kararlarının deprem performansı sayısal olarak test edilir.

• Statik itme (pushover): Göçme mekanizması, plastik mafsal bölgeleri.

• Zaman tanım alanı (time-history): Yakın-uzak fay senaryoları; kat içi ivme ve göreli ötelenme (drift).

• Hedef performans: IO (hemen kullanım), LS (can güvenliği), CP (göçmenin önlenmesi).
  Mimari etkiler: Perde hatlarının dağıtımı, çekirdeğin konumu, balkon çıkma sınırları ve cephe modül ağırlıkları bu testler sayesinde ölçülebilir kılınır. Tasarım raporuna “performans haritası” (kat bazlı drift ısı haritası, plastik mafsal kümeleri) eklenmelidir.

3) Torsiyon ve Düzensizlik Testleri: Kütle–Rijitlik Merkezi Uyumunu Doğrulamak

Plan düzensizlikleri (L–Z–T formlar) ve balkon/kütle asimetrileri torsiyon yaratır.

• Hızlı testler: BIM tabanlı kütle–rijitlik merkezi farkı göstergesi; kat rijitlik oranları.

• Eşikler: Temel periyot, göreli kat ötelenmesi (drift) ve zayıf-yumuşak kat limitleri.
  Mimari karşılık: Balkonların simetrik ve kısa konsol olarak yeniden düzenlenmesi, çekirdeğin ekseninize çekilmesi, perde oranının artırılması. Test sonuçları proje klasöründe “Düzensizlik İnceleme Notu” olarak tutulur.

4) Non-Strüktürel Bileşen Testleri: Asma Tavan, Bölücü, Cephe ve Mobilya

Depremde yaralanmaların ve işlev kaybının önemli kısmı non-strüktürel hasarlardan doğar.

• Asma tavan: Askı aralığı, ana taşıyıcı bağlantıları, emniyet teli; çerçeve kilitleri için sarsıntı testleri.

• Bölücü duvar: Lintel ve hatılın performansı; duvar üstü kayma boşluğu; köşelerde file/çelik lama.

• Cephe: Mekanik ankraj ve kayar slotlu bağlantılar; pane-to-pane çarpışma testleri.

• Mobilya: Dolap/kitaplık/TV ünitelerinin L-ankraj ve kayış testleri; devrilme momenti.
  Mimari sonuç: Detay paftalarına test edilmiş tip detay (ör. “AT-01 Asma Tavan Sismik Askı”) ve uygulama prosedürü (saha kontrol formu) eklenir.

5) Cephe Mock-Up ve Laboratuvar Testleri: Rüzgâr–Yağmur + Sarsıntı Birlikte

Cepheler hem rüzgâr/yağmur hem de sarsıntı altında deplasman uyumu gerektirir.

• Tam ölçekli mock-up: Rüzgâr, su sızdırmazlık, basınç farkı deneyi; ardından in-plane ve out-of-plane sarsıntı simülasyonu.

• İkinci emniyet: Brise-soleil ve saçak için emniyet halatı, kilitlenme mekanizması.
  Mimari sonuç: Mock-up raporu, seçilen cephe modül detayını kesinler; metraj ve keşif öngörüleri test verisiyle güncellenir.

6) MEP Sismik Askı ve Kesici Testleri: Görünmeyen Sistemlerin Görünür Güvenliği

• Boru-kanal: Askı sistemlerinin aralık/kapasite testleri, köşelerde mafsal; kompansatörlerin uzama-daralma performansı.

• Gaz: Sismik kesici algı-kapat performansı; zon valf senaryoları.

• Elektrik: Pano ankrajı çekme-kesme testleri; kablo tavası kelepçe dayanımı; UPS geçiş süreleri.

• Sprinkler: Askı ve kılavuzlamada sehim ve titreşim davranışı.
  Mimari sonuç: MEP şaft ölçüleri ve güzergâhları testlerle doğrulanır; mimari planlarda MEP Sismik Detay Katmanı zorunlu hâle gelir.

7) Taban İzolasyonu/Sönümleyici Prototip Testleri: IO Hedefi İçin Gereklilikler

Hastane/komuta merkezi gibi IO hedefli tipolojiler için izolatör/damper testleri kritik önemdedir.

• Yük-deplasman eğrisi, histeretik döngüler, yorulma testleri.

• İzolasyon aralığı: Dilatasyon köprülerinin hareket payı; giriş köprüsü ve cephe derzlerinin sürekliliği.
  Mimari sonuç: Zemin kat girişleri, rampalar, peyzaj köprüleri test sonuçlarına göre yeniden boyutlandırılır; hareketli kaplama detayları eklenir.

8) Tam Ölçekli Titreşim Tabloları (Shake Table) ve Öğrenilmiş Dersler

Birebir ya da ölçekli prototipler titreşim tablosunda denenebilir.

• Konut içi paket: Asma tavan, aydınlatma, dolap ve TV ünitesi ile birlikte bir oda modülü; testte düşme/çarpma senaryoları.

• Hastane odası: Tıbbi gaz, yoğun bakım ekipmanı, kablo tavası; titreşim altında işlevsellik.
  Mimari sonuç: İç mekân donatı yerleşimi ve ankraj noktaları kanıta dayalı olarak kesinleşir; kullanıcı kılavuzuna “Sabitleme Şeması” eklenir.

9) Tahliye ve Davranış Testleri: Simülasyon + Tatbikat İkizi

Kağıt üzerindeki yönlendirme planı, davranışı her zaman doğru tahmin etmez.

• Simülasyon: Merdiven genişliği, kapı konumu, koridor genişleme cepleri; engelli refüj doluluk analizi.

• Tatbikat: Gece/gündüz senaryoları; dinamik yönlendirme panoları; anons sistemi.

• Metrikler: Tam boşalma süresi, yığılma noktası sayısı, kişi başı bekleme süresi.
  Mimari sonuç: Merdiven hol boyutları, kapı kanadı yönü ve toplanma cepleri ölçülmüş veriyle optimize edilir.

10) Proje Hazırlığında Test Odaklı BIM: LOD, IFC ve Kontrol Listeleri

• LOD seviyeleri: Konseptte LOD 200–300; uygulama projesinde LOD 350–400; as-built’te LOD 450.

• IFC’de Seismic_ öznitelikleri:* Cephe ankraj payı, asma tavan askı aralığı, MEP kompansatör konumu.

• Kontrol listeleri: Yumuşak kat taraması, düşey süreksizlik, darbe mesafesi, hareket derzi, MEP askı-kesici, mobilya ankraj.
  Mimari sonuç: Ruhsat dosyasında “Sismik Mimari Uyum Raporu” ve “Test Planı” klasörü zorunlu unsur hâline gelir.

11) Prototipleme ve Hızlı Doğrulama: Maket, 1:1 Parça, Dijital İkiz

• 1:1 köşe odası mock-up: Asma tavan, armatur, sprinkler ve kanalın birlikte denenmesi.

• Cephe köşe modülü: Brise-soleil + ikinci emniyet + dilatasyon bandı.

• Dijital ikiz: Sensör verisiyle modelin yaşayan hâli; testlerde toplanan veriler eşik tanımlarını günceller.
  Mimari sonuç: “Tip detay kütüphanesi” test edilmiş modüllerden oluşur; tekrar eden konut/yurt/ofis katları için seri kalite sağlar.

12) İhale ve Sözleşme Dili: Test-Odaklı Şartnameler

Güvenlik testleri, sözleşme diline girmezse niyet olarak kalır.

• Ölçülebilir hükümler: Asma tavan test raporu, ankraj çekme testi, mock-up kabul kriterleri; ret/yenilemekoşulları.

• Kabul planı: Ön kabul, ara kabul, nihai kabul; eksik-ayıp listeleri.
  Mimari sonuç: Müteahhit ve alt yükleniciler “test bileşenleri”ni maliyet ve süre planına dahil eder; sürprizler azalır.

13) Saha Doğrulama Testleri (FAT/SAT): Üretim ve Montaj Kalitesi

• FAT (Factory Acceptance Test): Cephe ankraj parçaları, MEP askı kelepçeleri, kompansatörler.

• SAT (Site Acceptance Test): Yerinde çekme testleri, pano ankrajı, kablo tavası bağlantıları, gaz kesici fonksiyon testi.

• Belgeleme: Foto-video + tork değerleri + çekme test sonuçları.
  Mimari sonuç: As-built dosyası kanıt içerir; sigorta ve kabul süreçleri kolaylaşır.

14) Enerji–Su–Veri Otonomisi Testleri: “Karanlık Test”

• Enerji: Ada moduna geçiş; UPS/jeneratör geçiş süreleri; kritik yük öncelikleri.

• Su: Depo ve hidrofor yedeği; sızıntı sensörleri; 72 saat hedefine göre tüketim testi.

• Veri: Fiber kesildiğinde 4G/5G/uydu yedeğine otomatik failover.
  Mimari sonuç: Teknik hacimlerin yeri ve akustik/ısı yalıtımı test sonuçlarına göre revize edilir; gürültü ve ısıl konfor korunur.

15) Yangın–Deprem Entegrasyon Testleri: Çakışma ve Senaryo Tutarlılığı

• Cam bölmeli kaçış yerine dolu duvar kararının tatbikat etkisi;

• Duman basınçlandırma ile kapı kapanma kuvvetleri;

• Gaz kesici ve yangın damperi koordinasyonu.
  Mimari sonuç: Kaçış yolları ve kapı donatıları (panic bar, fitil, eşik) senaryo testleriyle netleşir; işaretlemeler revize edilir.

16) Kritik Tipolojilerde Özel Testler: Hastane, Yurt, Endüstri

• Hastane: İzole blok kat içi ivme eşikleri; tıbbi gaz ve cihaz raflarının sarsıntı senaryoları.

• Yurt/Okul: Gece tatbikatı; ranza ve dolap ankrajı kontrolü; yığılma analitiği.

• Endüstri/Depo: Raf sistemi devrilme testleri; kimyasal tank ankrajı; forklift güzergâh güvenliği.
  Mimari sonuç: Tipolojiye özgü “Sismik İşletme Kılavuzu” ve periyodik test takvimi hazırlanır.

17) Topluluk Etkileşimi ve Eğitim: Testin Sosyal Boyutu

• Atölyeler: Apartman/site sakinlerine mobilya sabitleme, gaz/elektrik kesme eğitimi.

• Açık mock-up sergileri: Cephe paneli, asma tavan ve ankraj örnekleri; güvenliğin görünür kılınması.
  Mimari sonuç: Kullanıcı davranışı testlerle uyumlu hâle gelir; “küçük adımlar”ın (emniyet teli, L-ankraj) büyük etkisi anlatılır.

18) Sigorta–Teşvik ve Test Sertifikasyonu

• Prim indirimi: Test edilmiş non-strüktürel paket; izolasyon/ sönümleyici belgelendirmesi.

• Teşvik: Belediyelerin tip detay–test standardına uyan projelere harç indirimi.
  Mimari sonuç: Test maliyetleri kısmen geri kazanılır; piyasa doğru yöne itilir.

19) Belgeler, İzlenebilirlik ve Dijital Arşiv: Kanıtın Yönetimi

• Test karnesi: Her bileşen için test türü, tarihi, yüklenici, sonuç, düzeltim.

• QR kodlu şantiye etiketi: Cephe modülü, ankraj, MEP askı gibi unsurlarda seri numarası.

• CDE (Common Data Environment): Versiyonlu arşiv; denetim ve sigorta için erişim.
  Mimari sonuç: Kapanışta teslim edilen “Sismik Güvenlik Dosyası”, bakım-onarım için referans olur.

20) Vaka Çalışması A — 10 Katlı Konut Bloğu: Testlerle Gelen Revizyon

Sorun: Zemin katta yumuşak kat, uzun balkon bandı, ağır asma tavan.
Testler: Düzensizlik taraması, pushover, asma tavan askı prototip testi.
Revizyon: Zemin çerçeve takviyesi; balkonlar kısa–simetrik; asma tavanda emniyet teli ve sıklaştırılmış askı aralıkları.
Sonuç: Drift hedefi içinde; non-strüktürel düşme riski belirgin azaldı; tahliye simülasyonunda %12 süre kısalması.

21) Vaka Çalışması B — İzole Hastane Bloğu: IO İçin Test-Öncelikli Tasarım

Sorun: Kritik ekipman hassasiyeti, cephe–çatı birleşiminde deplasman.
Testler: İzolatör prototip histerezis, PV ankraj kayar mafsal deneyi, MEP kompansatör performansı.
Revizyon: Giriş köprüsü ve dilatasyon arttırıldı; PV kablo gevşekliği eklendi; duman kontrolü ve kapı kapanma kuvvetleri dengelendi.
Sonuç: Ameliyathane kat içi ivme hedefi sağlandı; hemen kullanım senaryosu geçti.

22) Vaka Çalışması C — Yurt Binası: Gece Tatbikatı ve Egress İyileştirmeleri

Sorun: Uzun koridor yığılmaları, ranzalarda devrilme riski.
Testler: Gece tahliye tatbikatı + simülasyon; ranza/dolap ankraj çekme testleri.
Revizyon: Koridor genişleme cepleri, dinamik yönlendirme; ranza ve dolaplarda standart ankraj.
Sonuç: Tam boşalma süresi %15 kısaldı; yaralanma riski düştü.

23) Mimari Kontrol Listesi — “Test Etmeden Teslim Etme”

• Jeoteknik testler ve uygunluk matrisi tamam mı?

• Pushover/time-history raporları ve performans haritaları hazır mı?

• Düzensizlik taraması (yumuşak kat, torsiyon, düşey süreksizlik) temiz mi?

• Cephe mock-up testleri ve kayar ankraj kabulü var mı?

• Asma tavan, armatür, mobilya ankraj testleri onaylandı mı?

• MEP sismik paket (askı-kompansatör-kesici) SAT/FAT kayıtlı mı?

• Tahliye simülasyonu + tatbikat metrikleri hedefi tutturdu mu?

• Karanlık test (enerji-su-veri) 72 saat otonomi doğruladı mı?

• Sözleşme/şartnameye test-odaklı hükümler yazıldı mı?

• “Sismik Güvenlik Dosyası” ve dijital arşiv tamam mı?

---

Sonuç

Sismik güvenlik, çizim masasında başlar ama teste dayanmadıkça güvene dönüşmez. Bu makalede ortaya koyduğumuz yaklaşım; jeoteknik etüt → performans simülasyonu → eleman testleri → mock-up → saha doğrulaması → tatbikat/karanlık test → dijital ikiz çizgisi boyunca ilerleyen, her adımı belgelenmiş bir kanıta dayalı tasarımkültürüdür.

Mimarın rolü, yalnızca estetik ve mekânsal organizasyonu kurmak değil; test gündemini tasarımın parçası hâline getirmektir. Cephe modülünün kayar ankraj payı, asma tavan askı aralığı, brise-soleil ikinci emniyeti, MEP kompansatör konumları, gaz kesici senaryosu, merdiven genişliği ve yönlendirme panolarının algılanabilirliği—tümü ölçülebilir ve doğrulanabilir hedeflerdir. İhale ve sözleşme dilinin test-odaklı kurulması, FAT/SAT süreçlerinin zorunlu tutulması, mock-up kabul kriterlerinin netleştirilmesi ve **“Sismik Güvenlik Dosyası”**nın proje kapanışında teslimi; güvenliğin sürdürülebilirliğini sağlar.

Sonuçta iyi bir mimari proje; depremde yıkılmayan, yaralanmayı minimize eden, işlevini sürdüren ve hızla toparlanan bir yapıyı garanti etmenin en rasyonel yolu olan “test-et-öğren-iyileştir” döngüsünü kurar. Bu döngü, kentlerimizde güvenliğin bir tercih değil, standart olmasının anahtarıdır.

Soft Art Mimarlık, mimarlık ve iç mekan tasarımının en yeni trendlerini keşfetmek isteyenlere ilham veren ve yaratıcı düşünceleri bir araya getiren bir platformdur. Amacımız, mimarlık dünyasında sürekli olarak gelişen yenilikleri takip ederken, sektördeki en yaratıcı fikirlerin ortaya çıkmasına yardımcı olacak bir ortam sunmaktır. Misyonumuz, geniş bir uzman ağı ile işbirliği yaparak projelerinizi daha büyük ölçekte hayata geçirmeye olanak tanımaktır. Web sitemiz, mimarlık, iç mekan tasarımı, tasarım trendleri, malzeme kullanımı ve daha birçok konuya dair detaylı makalelerle doludur. Her biri, sektördeki en son gelişmeleri ve yaratıcı çözümleri keşfetmek isteyenler için hazırlanmıştır. Aynı zamanda ilham veren projelerin tanıtımlarını ve görsel anlatımlarını bulabileceğiniz sayfalarımızda, tasarım dünyasının derinliklerine inmek ve kendi vizyonunuzu geliştirmek için gerekli tüm bilgilere ulaşabilirsiniz. Bu platformda, size ilham vermek ve hayal gücünüzü harekete geçirmek için en kaliteli içeriği sunmayı amaçlıyoruz.

Soft Art Mimarlık, aynı zamanda tasarım dünyasına adım atmış veya bu alanda ilerlemek isteyen profesyonel ve amatör tasarımcıların buluşma noktasıdır. Topluluğumuz, fikirlerinizi paylaşabileceğiniz, deneyimlerinizi aktarabileceğiniz ve projelerinizi daha geniş bir kitleye tanıtabileceğiniz aktif bir platformdur. Burada, benzer tutkularda bir araya gelen diğer tasarımcılarla etkileşimde bulunarak, projelerinizi zenginleştirebilir ve yeni fırsatlar yaratabilirsiniz. Sizin gibi yaratıcı zihinlerle bağlantı kurmak, daha yenilikçi ve etkili çözümler geliştirmemizi sağlıyor. Soft Art Mimarlık olarak, en büyük önceliğimiz, sizin vizyonunuzu gerçeğe dönüştürmek ve projelerinizi daha geniş bir izleyici kitlesine ulaştırmaktır. Amacımız, tasarım dünyasının güzelliklerini ve potansiyelini keşfederek, her projeyi daha etkileyici ve özgün hale getirmek için gereken desteği sunmaktır. Biz, yaratıcılığınızı besleyerek, size ilham verici bir yolculuk vaat ediyoruz.