Endüstri tesisleri; üretim hatları, proses ekipmanları, depolama tankları, raf sistemleri, köprü–vinç hatları, enerji merkezleri ve lojistik altyapıların iç içe geçtiği karmaşık organizmalardır. Deprem kuşağında bu organizmalar; yalnızca bina gövdesinin dayanımıyla değil, proses güvenliği, yangın–patlama riski, kimyasal sızıntı olasılığı, kritik tedarik zinciri ve iş sürekliliği hedefleriyle birlikte ele alınmalıdır. Mimari tasarım; taşıyıcı sistemin ötesinde yer seçimi–risk zonlama–akış ve ayırma ilkeleri, non-strüktürel ve MEP sismik paketi, acil durum modları, dijital ikiz–SHM ve kabul testleri gibi çok katmanlı kararlarla bütünleşir.
1) Yer Seçimi, Mikro-Bölgeleme ve Çoklu Tehlike Haritası
Endüstri tesisinin yanlış yere kurulması; en iyi mühendisliği dahi etkisiz kılar.
-
Zemin–tehlike katmanları: Vs30, sıvılaşma, oturma, fay sakınım bandı, taşkın/tsunami, heyelan.
-
Uzaklaştırma: Yüksek tehlike prosesleri (yakıt–kimyasal depolar, reaktörler) yerleşimden ve kritik altyapılardanset-back ile uzak; rüzgâr yönü–taşkın yönü dikkate alınır.
-
Servis erişimi: Çift yönlü ring yolu, alternatif viyadük; tek köprü bağımlılığı yasak.
-
Plan notu taslağı: “Bodrum yok/ sınırlı”, yükseltilmiş taban kotu, yumuşak kat yasağı, korozyon sınıfıgereksinimleri.
2) Morfoloji ve Fonksiyonel Zonlama: Ayır, İzole Et, Basitleştir
-
Kirli–temiz ayrımı: Reaktör, karışım, depolama, dolum sahaları “kirli zon”; idari–refah alanları “temiz zon”.
-
Patlayıcı/yanıcı–kritik ekipman: Ayrık blok veya ayırma duvarı ile kompartıman; üst örtü hafif ve patlama panelli tasarlanır.
-
Trafik akışı: Ağır vasıta–yaya–forklift rotaları çakıştırılmaz; çarpışma riskini düşüren genişleme cepleri.
3) Taşıyıcı Sistem Seçimi: Hafiflik, Süneklik, Süreklilik
-
Çelik moment/diyagonal sistemler → hafif kütle ve hızlı montaj; düğüm kalitesi–yangın koruma kritik.
-
Prefabrik beton + yerinde dökme diyafram → drift kontrolü ve üretim modülasyonu; panel bağlantıları kayma pimi–manşon ile güvenceye alınır.
-
Kompozit (çelik kolon + beton çekirdek) → raflı yüksek hacimlerde net kat yüksekliği ve drift avantajı.
-
İzolasyon/damper → IO hedefli proseslerde kat içi ivme ve deplasman kontrolü; mimari olarak deplasman derzleri ve giriş hareket köprüleri şarttır.
4) Çatı–Köprü Vinç–Asma Sistemler: Taşıyıcıyla Eşzamanlı Tasarım
-
Çatı: Hafif metal/kompozit; rüzgâr–deprem için kilitlenme detayları; düşme riskli panellerde ikinci emniyet.
-
Köprü vinç: Vinç kirişi ve kolonlarda ek dinamik talepler; tampon–ray ankrajı sismik kilitlemeli; mimari olarak bakım yolları ve erişim kapakları.
-
Asma platform/ yürüme yolu: Çift ankraj, titreşim sönümleyicili askılar; düşmeye karşı parapet–korkuluk.
5) Raf Sistemleri: Devrilme, Kayma ve Çarpışma Kontrolü
-
Ankraj: Raf–zemin kimyasal dübel + çapraz bağlar; kuyruklu bağlantılar.
-
Yerleşim: Koridor genişlikleri egress ve forklift dönüşlerine uygun; son rafta çarpma kirişleri.
-
Üst kütle kontrolü: Uzun raf hatlarında TMD (akortlu kütle) veya rijit bağ modülleri; ağır ürünler alt seviyede.
6) Tank, Silo ve Basınçlı Kaplar: Plint, Ankraj, Sıçrama Yüzüğü
-
Sabit tank: Ankrajlı veya kaydırmaz plint + sıçrama havuzu; boru girişlerinde kompansatör ve esnek askı.
-
Silo: Burkulma ve devrilmeye karşı halka takviyeleri; temel kayma hesabı; boş–dolu senaryolar.
-
Basınçlı kap: Emniyet disk–valf için deprem sonrası erişilebilirlik; çevrede çarpma bariyerleri.
7) Borulama–MEP Sismik Paketi: Görünmeyen Omurganın Güvenliği
-
Boru hatları: Kompansatör, esnek manşet ve kılavuzlama düzeni; askı aralığı deprem ivmesine göre; çapraz hatlarda kayma mesafesi.
-
Gaz: Ana hatta sismik kesici + zon valfler; dolum–depolama cepleri kapatma istasyonlarına yakın.
-
Elektrik: Pano–MCC–UPS ankrajlı; kablo tavası izolatörlü; kritik hatlara çift besleme.
-
HVAC: Kanal askıları mafsallı ve sismik kelepçeli; bacalarda yaylı destek.
8) Cephe ve Kaplamalar: Hafif, Kayar, İkinci Emniyetli
-
Havalandırmalı hafif cephe; kayar slotlu ankraj, darbe mesafesi; ağır taş/seramikten kaçınılır.
-
Brise-soleil/kanopi: İkinci emniyet halatı + kilitlenme modu.
-
Kapılar/şalterler: Egress yönünde açılır; forklift–yaya kapıları ayrık; panik bar standardı.
9) Yangın–Deprem Entegrasyonu: İkili Tehditler için Mimari Cevap
-
Bölgeleme: Yangına dayanımlı ayırıcı duvar/kapılar; patlama paneli olan çatılar.
-
Sprinkler–köpük: Sismik askı, düşey kompansatör; köpük konsantratı depoları ankrajlı.
-
Tahliye: Yangın merdivenleri basınçlandırmalı; duman zonları ile egress çakışmaz; acil aydınlatma UPS’e bağlı.
10) Egress, Toplanma ve Operasyonel Kapanış (Safe-Shutdown)
-
Egress simülasyonu: Vardiya, ziyaretçi, ağır vasıta, forklift ve kimyasal sahalar birlikte modellenir.
-
Toplanma cepleri: Rüzgâr–kimyasal sürüklenme yönüne göre konum; su–enerji–veri başları hazır.
-
Safe-shutdown: Erken uyarı (EEW) tetiklemesiyle otomatik kapama (gaz–reaktör–konveyör); mimari güvenli oda/kumanda alanı.
11) Enerji–Su–Veri Otonomisi: 72 Saat Kuralı
-
Enerji: PV + batarya + jeneratör (N+1); kritik yük sırası: BMS, yangın pompaları, anons, aydınlatma, proses güvenlik.
-
Su: Depo + yangın suyu rezervi; sızıntı sensörleri; tuzlu/korozif ortamda uygun malzeme.
-
Veri: Çift hat fiber + 4G/5G + uydu; iç sahada mesh; SCADA/ICS segregasyonu.
12) Kıyı ve Nehir Kenarı Tesisleri: Tsunami–Taşkın Senaryoları
-
Yükseltilmiş taban kotu, kuru iskele lojistiği; bodrum yok.
-
Tank sahaları: Setler ve sıçrama havuzları yüksek su seviyesi–deprem birlikte düşünülerek; korozyon sınıfı yüksek malzemeler.
-
Dikey kaçış terasları; iskele ceplerinde sert zemin–vinç dönüş alanı.
13) Sürdürülebilirlik ve Deprem: Hafiflik = Düşük İvme
-
Malzeme: Düşük karbon beton, çelik–ahşap hibrit yardımcı yapılar; hafif çatı–cephe ile kütle azaltımı.
-
Döngüsellik: Sök–tak bölme–kanal sistemleri; modüler raf ve taşınabilir proses adaları.
-
Isı–rüzgâr: Fırtına yüklerini kilitleyen detaya rağmen doğal havalandırma senaryoları.
14) Dijital İkiz ve Yapı Sağlığı İzleme (SHM)
-
Sensörler: Drift–ivme, raf–tank gerinimi, köprü vinç titreşimi, korozyon potansiyeli; MEP hatlarında debî–basınç–sızıntı.
-
Pano: “Tesis Direnç Paneli” – enerji–su–veri, egress açıklığı, tank alanı seviyesi, EEW–shutdown durumu.
-
AAR: Olay–tatbikat sonrası After Action Review ve detay güncellemesi.
15) Kabul–Şartname–Kayıt: Tasarım Niyetini Sahaya Taşımak
-
Mock-up: Cephe–brise-soleil, asma tavan, MEP askıları, raf–tank ankrajları tam ölçek provası.
-
FAT/SAT: Fabrika ve sahada çekme–kesme, tork–bulon kayıtları; gaz kesici–UPS fonksiyon testleri.
-
CDE (Ortak Veri Ortamı): Foto-log, test tutanakları, bakım planı; izlenebilirlik.
16) İnsan Faktörü ve Kurumsal Kültür
-
Eğitim: Forklift–yaya ayrımı, acil kapatma, ekipman sabitleme; vardiya başlangıcı mini brifing.
-
Tatbikat: Gece/vardiya değişimi senaryosu; karanlık test (enerji–veri kesik).
-
Görselleştirme: Sismik askı, ankraj, patlama panelleri etiketli ve denetlenebilir.
17) Yerleşke Planında Darbe Mesafesi ve Hareket Derzleri
-
Bloklar arası yeterli mesafe; yaya köprüleri menteşeli/kayar.
-
Uzun cephelerde düzenli hareket derzleri; kılıf panellerin çarpışma yapmaması için darbe payı.
18) Büro–Sosyal Hacimler: Temiz Zonun Güvenliği
-
İdari blok; proses alanından ayrık veya derz ile ayrılmış; non-strüktürel paket (asma tavan, armatür, dolap, TV ankrajı) eksiksiz.
-
Toplanma–kriz odası: Yedek enerji–veri; basınçlandırma; çok dilli anons.
19) Özel Prosesler: Soğuk Zincir, Kritik Fırın, Basınçlı Hattın Mimarisi
-
Soğuk zincir: İzolasyon/damperle ivme limiti; jeneratör–batarya N+1; kapı–izgara kayar detay.
-
Fırın–reaktör: Safe-shutdown için doğal soğuma–havalandırma rotaları; baca–kanal askılarında yaylı destek.
-
Basınçlı hat: Çapraz geçişlerde kayar kılavuz, vana istasyonlarında erişim platformu.
20) Ekonomi–Fayda: En Çok Etki Eden En Az Maliyetli Paket
-
Non-strüktürel güvenlik (asma tavan sismik askı, armatür emniyet teli, raf–tank ankrajı, gaz kesici, kompansatör, kablo tavası izolatörü) → genelde toplamın %1–3’ü; yaralanma/iş kesintisi riskini dramatik azaltır.
-
İzolasyon/damper → CapEx ↑ ama non-strüktürel hasar ve downtime ↓; hassas proseslerde geri dönüş hızlıdır.
21) Vaka A — Dolum ve Depolama Sahası (Kimyasal)
Sorun: Eski sahada tank devrilmeleri ve boru kırılmaları.
Müdahale: Kaydırmaz plint + ankraj + sıçrama havuzu; borularda kompansatör; vana adalarında kapatma; kanopi hafif–patlama paneli.
Sonuç: Sızıntı ve yangın riski düşer; bakım erişimi ve egress iyileşir.
22) Vaka B — Yüksek Raflı Lojistik Depo
Sorun: Uzun raf hatlarında devrilme; forklift çarpmaları.
Müdahale: Kimyasal dübel–ankraj, koridor uçlarında çarpma kirişleri; seçili akslarda TMD; asma tavan–armatur sismik askı.
Sonuç: Raf devrilmeleri önlenir; boşaltma süresi %10 kısalır.
23) Vaka C — İzole Proses Bloğu (IO Hedefi)
Sorun: Hassas üretim hattı; depremde ekipman arızaları.
Müdahale: Taban izolasyonu + viskoz damper; giriş hareket köprüsü; cephede büyük deplasman derzleri; MEP’te ekstra esneklik.
Sonuç: Kat içi ivme hedefe iner; üretim kesintisiz sürer.
24) Hızlı Kontrol Listesi — Endüstri Tesisi
-
Zemin–tehlike katmanları ve set-back tamam.
-
Plan yalın/simetrik, kirli–temiz zon ayrık.
-
Taşıyıcı sistem hafif/sünek; düğümler–yangın koruma çözüldü.
-
Raf–tank–silo ankrajlı; borularda kompansatör ve kılavuzlama var.
-
Köprü vinç rayları sismik kilitlemeli; bakım yolları hazır.
-
Cephe hafif–kayar, brise-soleil ikinci emniyetli.
-
MEP sismik paketi (gaz kesici, izolatör, UPS) tamam.
-
Yangın–deprem entegrasyonu; patlama panelleri ve zonlama tanımlı.
-
Egress simülasyonu, toplanma cepleri ve safe-shutdown senaryosu var.
-
Enerji–su–veri otonomisi 72 saat; karanlık test yapıldı.
-
Dijital ikiz/SHM aktif; CDE arşivi ve FAT/SAT kayıtları mevcut.
-
Kıyı/nehir sahası ise yükseltilmiş kot ve dikey kaçış çözülmüş.
Sonuç
Endüstri tesislerinde depreme uygun mimari tasarım, yalnız “bina dayanımı” değil; proses güvenliği ve iş sürekliliğini birlikte garanti eden bir sistem mühendisliği meselesidir. Başarının üç omurgası şunlardır:
-
Konum ve Morfoloji: Doğru yer seçimi, set-back ve çoklu tehlike haritaları; kirli–temiz zon ayrımı; yalın–simetrik plan ve ayrık blok mantığı.
-
Yapısal + Non-Strüktürel Uyum: Hafif/sünek taşıyıcı; raf–tank–silo–vinç–MEP hatlarının ankraj/kompansatör/askı ile güvenceye alınması; cephe–çatı–kanopi hafif–kayar–ikinci emniyetli.
-
Operasyonel Hazırlık: Egress + safe-shutdown senaryoları, yangın–deprem entegrasyonu, enerji–su–veri otonomisi, karanlık test, dijital ikiz–SHM ve AAR kültürü.
Mimarlığın rolü, bu üç omurgayı plan–detay–işletme üçgeninde görünür ve izlenebilir kılmaktır. Bir kompansatör, bir L-ankraj, bir sismik kesici, köprü vinçte bir kilitleme pimi, cephede bir kayar slot… Küçük görünen bu kararlar; sarsıntı anında insan hayatı, çevresel güvenlik ve ekonomik süreklilik için belirleyicidir. İyi tasarlanmış bir endüstri tesisi, depremde yalnız ayakta kalan değil; emniyetle kapanıp hızla yeniden açılabilen ve tedarik zincirini ayakta tutan dirençli bir altyapıdır.
Soft Art Mimarlık, mimarlık ve iç mekan tasarımının en yeni trendlerini keşfetmek isteyenlere ilham veren ve yaratıcı düşünceleri bir araya getiren bir platformdur. Amacımız, mimarlık dünyasında sürekli olarak gelişen yenilikleri takip ederken, sektördeki en yaratıcı fikirlerin ortaya çıkmasına yardımcı olacak bir ortam sunmaktır. Misyonumuz, geniş bir uzman ağı ile işbirliği yaparak projelerinizi daha büyük ölçekte hayata geçirmeye olanak tanımaktır. Web sitemiz, mimarlık, iç mekan tasarımı, tasarım trendleri, malzeme kullanımı ve daha birçok konuya dair detaylı makalelerle doludur. Her biri, sektördeki en son gelişmeleri ve yaratıcı çözümleri keşfetmek isteyenler için hazırlanmıştır. Aynı zamanda ilham veren projelerin tanıtımlarını ve görsel anlatımlarını bulabileceğiniz sayfalarımızda, tasarım dünyasının derinliklerine inmek ve kendi vizyonunuzu geliştirmek için gerekli tüm bilgilere ulaşabilirsiniz. Bu platformda, size ilham vermek ve hayal gücünüzü harekete geçirmek için en kaliteli içeriği sunmayı amaçlıyoruz.
Soft Art Mimarlık, aynı zamanda tasarım dünyasına adım atmış veya bu alanda ilerlemek isteyen profesyonel ve amatör tasarımcıların buluşma noktasıdır. Topluluğumuz, fikirlerinizi paylaşabileceğiniz, deneyimlerinizi aktarabileceğiniz ve projelerinizi daha geniş bir kitleye tanıtabileceğiniz aktif bir platformdur. Burada, benzer tutkularda bir araya gelen diğer tasarımcılarla etkileşimde bulunarak, projelerinizi zenginleştirebilir ve yeni fırsatlar yaratabilirsiniz. Sizin gibi yaratıcı zihinlerle bağlantı kurmak, daha yenilikçi ve etkili çözümler geliştirmemizi sağlıyor. Soft Art Mimarlık olarak, en büyük önceliğimiz, sizin vizyonunuzu gerçeğe dönüştürmek ve projelerinizi daha geniş bir izleyici kitlesine ulaştırmaktır. Amacımız, tasarım dünyasının güzelliklerini ve potansiyelini keşfederek, her projeyi daha etkileyici ve özgün hale getirmek için gereken desteği sunmaktır. Biz, yaratıcılığınızı besleyerek, size ilham verici bir yolculuk vaat ediyoruz.
