Mimarlık stüdyosu, fikirlerin çizim, model, tartışma ve prototipler aracılığıyla somut performansa dönüştüğü bir laboratuvardır. Deprem kuşağındaki ülkelerde bu laboratuvarın ana derslerinden biri, deprem odaklı tasarım olmalıdır. Ancak “deprem”i stüdyo masasına yalnızca bir kısıt, bir kontrol listesi ya da bir mevzuat maddesi olarak koymak, onu pedagojik fırsat olmaktan çıkarır. Deprem odaklı stüdyo, öğrencinin mekân, malzeme, strüktür, kullanıcı ve kent üzerine bildiği her şeyi yeniden düşünmesini sağlayan zengin bir senaryo evreni üretir: kütle kompozisyonu nasıl davranır, kaçış çekirdeği planı tahliye akışıyla nasıl birleşir, non-yapısal bileşenlerde kırılmadan çalışacak detay nasıl kurulur, kent ölçeğinde toplanma–ulaşım–lojistik ağı tasarıma nasıl tercüme edilir, enerji verimliliği ve erişilebilirlik deprem güvenliğiyle nasıl aynı cümlede buluşur?
1) Stüdyo Brifi Nasıl Yazılır? — “Performansla Başlayan” Soru Cümleleri
İyi bir deprem stüdyosu, “bir okul tasarlayın” demez; “hemen kullanım hedefi olan bir mahalle sağlık merkezi tasarlayın; 0–72 saatlik senaryoda tahliye–erişim–enerji–su sürekliliğini mekâna tercüme edin” der. Brif, yalnız program ve alan değil, performans hedefleri de içerir: burulma düzensizliği sınırları, kaçış çekirdeği sayısı ve konumu, non-yapısal elemanların sismik emniyeti, duman ve yangınla eşgüdüm, erişilebilir tahliye, toplanma alanına doğrudan bağlantı…
Atölye adımı: Öğrencilerden brifin en kritik beş performans hedefini kendi sözleriyle yeniden yazmaları istenir. Bu egzersiz, “şartname okuma”yı “tasarım niyetine çevirme” pratiğidir.
2) Dönem Kurgusu: 14 Haftada Deprem Odaklı Tasarım Ritmi
-
Hafta 1–2: Arazi ve risk okuması (zemin sınıfları, toplanma alanları, ulaşım koridorları, su ve enerji düğümleri).
-
Hafta 3–4: Kütle–plan varyasyonları; burulma ve kesme duvar ritmi; erken tahliye eskizleri.
-
Hafta 5–6: Dikey sirkülasyon ve kaçış çekirdeği; duman basınçlandırma prensiplerini planla eşleştirme.
-
Hafta 7–8: Non-yapısal bileşenlerin güvenliği; asma tavan, armatür, cephe ankrajı; 1:1 düğüm denemeleri.
-
Hafta 9–10: Enerji–hava sızdırmazlığı–derz barışı; çift cidar cephe ve hareket payı.
-
Hafta 11–12: Dijital ikiz/tahliye simülasyonu; BMS “deprem modu” senaryoları.
-
Hafta 13–14: Jüri ve saha paylaşımı; “kısmi işletme” planı, kabul kriterleri dosyası.
Senaryo: Her hafta bir “kırmızı çizgi” testi yapılır: derz kapak çalışıyor mu, merdiven–döşeme ilişkisi makaslanıyor mu, sprinkler–asma tavan çakışıyor mu?
3) Risk Atlasından Tasarıma: Zemin–Kent–Program Eşlemesi
Öğrenciler araziyi yalnız topoğrafya olarak değil, tehlike–maruziyet–kapasite katmanlarıyla okur. Eski dere yatakları, dolgu alanları, yüksek yeraltı suyu, şev açıları; yakın çevredeki toplanma alanları, park–okul–pazar ağının erişilebilirliği; itfaiye–hastane–lojistik düğümleri… Tüm bu veri, kütle yerleşimini belirler.
Uygulama: Kıyı ilçesinde bir kültür merkezi; tsunami senaryosunda kıyı parkı geçiş, içteki meydan birincil toplanma. Proje, iki alanı yeşil tahliye koridoru ile bağlar.
4) Kütle ve Plan: Burulma Düzensizliğini Azaltan Varyasyon Stüdyosu
Atölye, tek–çift çekirdek, simetrik–asimetrik plan, U–L–T kütleleri dener. Öğrenci, planın “güzel görünmesini” değil, dengeli davranmasını öğrenir. Bina çekirdeği köşede mi ortada mı? Cephe dilinin ritmi taşıyıcıyla uyumlu mu? Gereksiz oyuk ve çıkıntılar kütleyi gereğinden fazla mı dişliyor?
Stüdyo oyunu: 60 dakikalık “plan tenisinde” ekipler, aynı program için üç plan denemesi yapar; jüride burulma–tahliye skoru en yüksek varyasyon seçilir.
5) Dikey Sirkülasyon: Merdiven–Asansör Tasarımında Sismik Zekâ
Merdiven–döşeme birleşimlerinde kaydırmalı mesnet, asansörde deprem sensörü ve güvenli duruş, kaçış çekirdeğinde basınçlandırma ve duman sızdırmazlığı; bunlar stüdyo maketinde “görünmez” kalmamalıdır. Öğrenci, maketinde merdiven ucu bağlantısını gerçek detayla kurgular; 1:1 düğüm show-and-tell yapılır.
Vaka: Çift kollu merdiven kolları birbirinden bağımsız mesnetlenir; üst uçta oval delikli plaka, alt uçta elastomer yastık. Asma tavan kovaya girmez.
6) Non-Yapısal Bileşenler: “Düşmeyen Tavan, Kırılmayan Cam”
Stüdyoda asma tavan çizilirken, sismik askı ve ikincil emniyet zorunludur. Ağır armatürler bağımsız askılıdır; sprinkler–armatür–tavan koordinasyonu yapılır. Camlar lamine, korkuluklar ikinci emniyetli; cephe ankrajlarında tork değerineatıf yapan bir kabul şeması istenir.
Atölye detayı: Öğrencilerden “non-yapısal güvenlik posteri” hazırlanması istenir: projelerindeki düşme riski taşıyan ilk 10 eleman ve seçtikleri emniyet detayı.
7) Enerji Verimliliği ile Depremin Barışması: Zarf ve Derz Diyaloğu
Hava sızdırmazlığı, sismik derzlerle barıştırılır: EPDM bantlar, akordeon profiller, yüzer bağlantı noktaları… Güneş kırıcılar raylı ve ikincil emniyetli; PV paneller çatıya pozitif kilitlemeli bağlanır. Stüdyo, enerji simülasyonu ile sismik kabul listesini tek dosyada birleştirir.
Senaryo: Öğrenci cephe kesitinde ısı köprüsüz balkon bağlantısı + kaydırmalı ankraj ve EPDM hava bariyeri birlikte gösterir.
8) “Kısmi İşletme” Tasarımı: Ya Hep Ya Hiç Değil
Deprem sonrası hasarlı kısımlar kapanırken, hasarsız zonlar çalışmaya devam etmelidir. Bu yüzden stüdyo, zonlanmış altyapı (enerji–data), yangın/duman zonlaması, bağımsız giriş ve toplanma alanına kısa bağlantı tasarlar. Bu mantık, planda etik bir ekonomi üretir: kritik fonksiyonları açık tut.
Vaka: Karma kullanım bloğunda ticari kanat derzle ayrılır; afet anında ana hol–peronlar açık kalır, dükkanlar kontrollü kapanır.
9) Tahliye ve Toplanma: İç Mekândan Meydana Uzanan Süreklilik
Kaçış koridoru–merdiven–kapı–meydan zinciri bir “tek çizgi” gibi çalışmalıdır. Kapılar kaçış yönünde açılır; sahanlık genişliği merdivenden dar olmaz; dışarıda gölgeli–düzgün zeminli toplanma alanı vardır. Öğrenciler, iç–dış yönlendirme grafiğini tek bir görsel dilde kurar.
Atölye egzersizi: Fosforlu yer şeritleri, düşük parıltılı dış aydınlatma ve çok dilli piktogramlarla yön bulma maketi.
10) Dijital İkiz ve Simülasyon: Tahliye, Deplasman, Çakışma Avı
Tahliye simülasyonları, asma tavan–sprinkler–armatür çakışma analizleri, derz hareketi animasyonları… Öğrenci, parametrik araçlarla (örn. bir betik) plan varyasyonlarının tahliye süresine, çekirdek yerinin burulmaya etkisine bakar. Dijital ikiz yalnız görselleştirme değil, karar makinesidir.
Uygulama: “Kırmızı–yeşil” kodlu bir pafta; kırmızı alanlar tıkanma, çarpışma veya yetersiz derz payı gösteren düğümler. Jüri, çözüm önerisini sorar.
11) Tam Ölçekli (1:1) Detay Stüdyosu: Bir Klips, Bir Hayat
Bir stüdyo haftası yalnız 1:1 düğüm üretimine ayrılır: derz kapağı, merdiven–döşeme birleşimi, cam korkuluk ikincil emniyeti, asma tavan sismik askısı, PV ankrajı, kapı kasası elastik fitili. Öğrenciler gerçek malzeme–vida–klips kullanır; “tork değerini kaçta bırakmalıydık?” sorusu ilk kez makette sorulur.
Senaryo: Derz kapağı mock-up’ında ±X cm deplasmanda takılma olup olmadığı yerinde test edilir; video raporu jüri dosyasına girer.
12) Materyal Laboratuvarı: Hafif–Sünek–Yıkanabilir
Hafif kompozit kaplamalar, lamine cam, mikroperforajlı paneller, mineral yün; hepsi stüdyo kütüphanesinde dokunulurhalde olmalıdır. Öğrenci, ağır taş plakanın “görkem”ini değil, depremde riskini tartışır; hafif, sökülebilir, temizlenebilir, bakımı kolay malzemelerle yeni bir estetik kurar.
Örnek: Sinema katında ağır alçı kaset tavan yerine mikroperforajlı panel; paneller klipsli ve ikincil emniyetli, yangın sınıfı belgeli.
13) Tipoloji Çalışmaları: Okul, Hastane, Terminal, Konut
Her tipolojinin deprem senaryosu farklıdır.
-
Okul: Panik kontrolü, merdiven–bahçe doğrudanlığı, düşmeyen tavan.
-
Hastane: Hemen kullanım, medikal ray–tavan–MEP sismik askı, temiz hava rejimi.
-
Terminal: Düşmeyen ekran–tabela, anlaşılabilir anons, genişleme derzleri.
-
Konut: Yatak başı ekipman emniyeti, ıslak hacimlerin esnek manşonu, balkon–cephe kaydırmalı bağlantı.
Atölye: Dört tipolojiden birini seç; 0–72 saat senaryosu için “mini rehber” yaz ve projene uygula.
14) Mevcut Bina Rehabilitasyonu: “Yık-Yap”ın Alternatifi Olarak Tasarım
Stüdyo, yalnız yeni yapı değil; güçlendirme ve rehabilitasyon da çalışır. Non-yapısal emniyet, derz ilavesi, asma tavan yenilemesi, enerji zarfı–sismik derz barışı, kaçış çekirdeği iyileştirmesi… Öğrenci, mevcut bir okulda “kısıtlı bütçe–maksimum etki” senaryosuyla etaplı çözüm geliştirir.
Vaka: 1990’lar okulu; öncelik non-yapısal emniyet, sonra zarf, sonra HVAC. Her etapta öğretime ara vermeden fazlamaplanı.
15) Kentsel Senaryo Stüdyosu: Toplanma Adaları ve Yeşil Tahliye
Mahalle ölçeğinde yeşil tahliye koridoru, toplanma üçgeni, mikro-şebeke parkları ve lojistik adaları tasarlanır. Cephe ritmi, zemin kaplaması ve park mobilyası deprem diliyle yeniden kurulur: derzler çarpışmadan çalışır, panolar devrilmez, aydınlatma UPS ile yanar.
Senaryo: Tozlu bir meydan, geçici barınmaya dönüşebilen gölgelikli “ada”lara bölünür; ankraj noktaları görünmez, fakat hazırdır.
16) Toplumsal Katılım ve Atölyeler: Tasarımın Dili, Mahallenin Deneyimi
Deprem, yalnız teknik değil; toplumsal bir meseledir. Öğrenci, mahalleliyle yürütülen katılımcı atölyede güvenli güzergâhları, toplanma alanlarını, engelli–yaşlı ihtiyaçlarını öğrenir. Tasarım, “kullanıcının sesi”yle kalibre edilir.
Uygulama: Çok dilli yönlendirme, sessiz çadır bölgesi, çocuk–yaşlı gölgelikleri; mahalle ile birlikte kararlaşır.
17) Değerlendirme: Rubriğin Dili “Güzel mi?” Değil, “Çalışıyor mu?”
Jüri rubriği; burulma dengesi, tahliye süreleri, non-yapısal güvenlik, derz çalışması, enerji–sismik barışı, kapsayıcılık ve belgeli kabul başlıklarından oluşur. Render güzel olabilir; ama asma tavan düştüyse proje başarısızdır.
Atölye çıktısı: Proje teslim dosyasında “Afet Performans Ekleri”: 1:1 düğüm fotoğrafları, tork–askı–emniyet şemaları, simülasyon ekran görüntüleri, BMS deprem modu akışı.
18) Disiplinlerarası İşbirliği: Mühendislik, Peyzaj, Şehir, Endüstri
Stüdyo haftalarının birinde inşaat, makine, elektrik ve peyzaj öğrencileri ortak charrette yapar. Merdiven kovası–sprinkler–aydınlatma çakışması, PV–rüzgâr yükü–ankraj hesabı, yağmur bahçesi–sızdırma hendekleri… Bu buluşmalar, meslek pratiğinin provasıdır.
Senaryo: “Çakışma avı günü”nde her grup diğerinin projesinde üç kritik çakışma bulur ve öneri getirir.
19) Saha ve Şantiye: Gerçeği Görmeden Stüdyo Bitmez
İtfaiye, hastane, terminal, okul gibi kritik tipolojilerin mekanlarını ziyaret etmek, atölye bilgisini kalıcı kılar. Stüdyonun en güçlü anı, öğrencinin merdiven bağlantısında kaydırmalı pimi gözleriyle görmesidir.
Uygulama: Bir şantiye ziyareti; derz kapağı yük testi ve asma tavan sismik askı montajı izlenir; öğrenciler tork anahtarıyla bir ankrajı “doğru sıkmanın” nasıl hissettirdiğini deneyimler.
20) Etik ve Estetik: Güvenliğin Estetiği, Estetiğin Etikliği
Deprem odaklı stüdyo, “güvenliği gizlemeyi” değil, onu zarafetle göstermeyi öğretir. Derz kapağı çizgisi, akustik bulut askılarının dürüst bağlantıları, merdiven korkuluğunun lamine camı… Hepsi tasarımın parçasıdır. Öğrenci, estetiğin yalnız form değil, sorumluluk olduğunu öğrenir.
Örnek: Konferans salonunda akustik bulut bağlantı plakaları estetik bir ritme dönüştürülür; güvenlik görünür oldukça kullanıcı güvenir.
21) Portfolyo ve İletişim: Performansı Anlatan Sunum Dili
Sunum panolarında yalnız perspektif yoktur; “nasıl çalıştığı” anlatılır: tahliye diyagramı, derz animasyonu QR’ı, 1:1 düğüm fotoğrafı, enerji–sismik kabul listesi. Portfolyo, mezunun “ben görsel değil, çalışır çözüm üretiyorum” demesini sağlar.
Atölye çıktısı: Her öğrenci projesine 1 sayfalık “Afet Performans Özeti” ekler: hedef, yöntem, kanıt.
22) Stüdyo Sonrası: Yaşayan Müfredat ve Sürekli İyileştirme
Her dönem sonunda stüdyo çıktıları açık arşive konur, izleyen dönemler o arşiv üzerinden eksikleri görüp geliştirir. Öğrenciler mezun olduktan sonra dahi atölye e-posta grubundan “gerçek iş” örneklerini paylaşır: bir merdiven detayı neden reddedildi, bir PV ankrajı nasıl değişti, bir derz kapağı niçin takıldı?
Kültür: Stüdyo, bir ders değil; bir alışkanlık olur: önce güvenlik, sonra estetik değil—ikisi birlikte.
Sonuç
Deprem odaklı mimarlık stüdyosu, bir “afet dersi” değil; mimarlığın etik ve teknik omurgasına dair bir pratiğin diğer adıdır. Bu yazıda önerdiğimiz yapı, öğrencinin tasarım kararlarını yalnız plan–kesit–görünüş üçlüsünde değil, çalışırlıkekseninde sınar: çekirdek yerleşimi burulmayı nasıl etkiliyor, merdiven döşemeye nasıl dokunuyor, asma tavan düşmüyor mu, sprinkler–armatür–hoparlör birbirine çarpmıyor mu, derz kapak ±deplasmanda takılmadan hareket ediyor mu, cam kırıldığında dağılmıyor mu, yönlendirme gece okunuyor mu, toplanma alanı gölgeli ve erişilebilir mi, enerji sistemi ada modunda kalabiliyor mu? Bu soruların her biri, öğrenciye tasarımın ciddiyetini öğretir.
İyi kurulmuş bir brif, 14 haftalık ritimli bir süreç, arazi–risk atlasından plan–kütle varyasyonlarına, non-yapısal emniyetten enerji–derz barışına, dijital ikizden 1:1 düğümlere, kentsel senaryodan katılımcı atölyeye uzanan bir zincir… Böyle bir stüdyo, “güzel görünen” ile “çalışan” arasındaki farkı kapatır. Öğrenci, projesini kanıtla savunur: simülasyon çıktısı, fotoğraflı düğüm, tork kaydı, kabul listesi, acil durum senaryosu. Bir render’ın sükûtu, bir klipsin ikna gücüyle tamamlanır.
Stüdyo sonunda öğrencinin portfolyosu yalnız estetik vaat değil; hayat kurtaran detayların dili olur: kaydırmalı mesnet, ikincil emniyet halatı, lamine cam, EPDM hava bariyeri, termal ayırıcı, yedekli aydınlatma, UPS destekli anons, yeşil tahliye koridoru… Bu dille üretilen projeler, kente sadece yeni binalar değil; güven duygusu hediye eder. Ve belki en önemlisi: Deprem, stüdyo masasında korkunun değil, aklın konusu olur.
Soft Art Mimarlık, mimarlık ve iç mekan tasarımının en yeni trendlerini keşfetmek isteyenlere ilham veren ve yaratıcı düşünceleri bir araya getiren bir platformdur. Amacımız, mimarlık dünyasında sürekli olarak gelişen yenilikleri takip ederken, sektördeki en yaratıcı fikirlerin ortaya çıkmasına yardımcı olacak bir ortam sunmaktır. Misyonumuz, geniş bir uzman ağı ile işbirliği yaparak projelerinizi daha büyük ölçekte hayata geçirmeye olanak tanımaktır. Web sitemiz, mimarlık, iç mekan tasarımı, tasarım trendleri, malzeme kullanımı ve daha birçok konuya dair detaylı makalelerle doludur. Her biri, sektördeki en son gelişmeleri ve yaratıcı çözümleri keşfetmek isteyenler için hazırlanmıştır. Aynı zamanda ilham veren projelerin tanıtımlarını ve görsel anlatımlarını bulabileceğiniz sayfalarımızda, tasarım dünyasının derinliklerine inmek ve kendi vizyonunuzu geliştirmek için gerekli tüm bilgilere ulaşabilirsiniz. Bu platformda, size ilham vermek ve hayal gücünüzü harekete geçirmek için en kaliteli içeriği sunmayı amaçlıyoruz.
Soft Art Mimarlık, aynı zamanda tasarım dünyasına adım atmış veya bu alanda ilerlemek isteyen profesyonel ve amatör tasarımcıların buluşma noktasıdır. Topluluğumuz, fikirlerinizi paylaşabileceğiniz, deneyimlerinizi aktarabileceğiniz ve projelerinizi daha geniş bir kitleye tanıtabileceğiniz aktif bir platformdur. Burada, benzer tutkularda bir araya gelen diğer tasarımcılarla etkileşimde bulunarak, projelerinizi zenginleştirebilir ve yeni fırsatlar yaratabilirsiniz. Sizin gibi yaratıcı zihinlerle bağlantı kurmak, daha yenilikçi ve etkili çözümler geliştirmemizi sağlıyor. Soft Art Mimarlık olarak, en büyük önceliğimiz, sizin vizyonunuzu gerçeğe dönüştürmek ve projelerinizi daha geniş bir izleyici kitlesine ulaştırmaktır. Amacımız, tasarım dünyasının güzelliklerini ve potansiyelini keşfederek, her projeyi daha etkileyici ve özgün hale getirmek için gereken desteği sunmaktır. Biz, yaratıcılığınızı besleyerek, size ilham verici bir yolculuk vaat ediyoruz.
