“Rehabilitasyon” sözcüğü, mimarlıkta sadece fiziksel bir onarımı değil; bir yapının davranışını, işlevini ve kimliğinieşzamanlı iyileştirmeyi ifade eder. Deprem kuşağında ise bu sözcük, çok daha keskin bir anlam kazanır: sismik tehlike altındaki bir binayı yalnız ayakta bırakmak değil, onu güven veren, yaşamı sürdürebilen ve etik–estetik iddiasını koruyan bir organizmaya dönüştürmek. Rehabilitasyon; güçlendirme (structural/seismic retrofit), yenileme (renovation), onarım (repair) ve yeniden işlevlendirmeyi (adaptive reuse) aynı masaya oturtur. O masanın üzerinde, yapının malzeme belleği, kullanıcı alışkanlıkları, mevzuat, bütçe, şantiye gerçekliği, enerji ve bakım gereksinimleri kadar; deprem sırasında ve sonrasında nasıl davranacağını belirleyen detay çizimleri, kabul testleri ve senaryolar da vardır.
Bu metin, mimari rehabilitasyonu sadece taşıyıcının konusu olmaktan çıkarıp; plan–kütle–sirkülasyon–cephe–iç donatı–MEP–yangın–enerji–işletme gibi tüm bileşenleriyle bütüncül olarak ele alır. Çünkü deprem sırasında “asıl hasarın” önemli bir bölümü, kolon–kiriş değil, non-yapısal elemanlardan gelir: asma tavan düşer, cephe paneli kopar, ağır raf devrilir, sprinkler kırılır, duman kapısı kilitlenir, kapı kasası sıkışır… Mimari rehabilitasyonun gücü, bu “ikinci halka”yı birinci halka ile aynı cümlede iyileştirmesidir.

1) Kavramsal Çerçeve: Rehabilitasyon, Güçlendirme, Yenileme ve Yeniden İşlevlendirme Arasındaki Çizgiler
Mimari rehabilitasyon; işlevsel süreklilik ve kullanıcı deneyimi odaklı bir üst şemsiye kavramdır. Güçlendirme, bu şemsiyenin taşıyıcıya bakan yüzüdür; kesitleri büyütür, perdeler ekler, birleşimleri iyileştirir, yalıtım veya sönümleme cihazları ekler. Yenileme; iç mekân bitişleri, mobilya, aydınlatma, mekanik–elektrik–tesisat (MEP) gibi katmanları günceller. Yeniden işlevlendirme; yapının programını değiştirir, örneğin eski bir fabrika kültür merkezine dönüşür. Sismik tehlike ortamında bu üçü birbirine “dikişli” olmak zorundadır; aksi hâlde birinde kazanılan performans, diğerinde kaybedilir. Örneğin, yapısal güçlendirme ile gövdesi sağlamlaştırılan bir hastanenin ameliyathanesinde asmolen tavan ve ağır armatürler sismik askısız kalmışsa “hemen kullanım” hedefi çöker.
İlke: Rehabilitasyon kararları, “tek disiplinin zaferi” değil; plan–taşıyıcı–MEP–yangın–enerji–kullanıcı üçgeninin eşzamanlı optimizasyonudur.
2) Tehlike–Maruziyet–Kırılganlık–Kapasite: Risk Atlası Üzerinden Mimari Önceliklendirme
Risk; tehlike (hazard) × maruziyet (exposure) × kırılganlık (vulnerability) / kapasite (capacity) şeklinde okunur. Tehlike; bölgesel deprem tehlike düzeyi ve zemin koşullarıdır. Maruziyet; yapıdaki kişi sayısı, kullanım türü (okul, hastane, terminal), kritik ekipman yoğunluğu. Kırılganlık; taşıyıcı düzensizlikler (yumuşak kat, kısa kolon, burulma), non-yapısalzaaflar (düşme riski, zayıf ankraj, kırılgan cam). Kapasite; kaçış rotaları, yangın–duman sistemleri, yedek enerji–su, kısmi işletme olanakları. Mimari rehabilitasyon, bu matris üzerinden öncelik verir: önce can güvenliği ve düşme riski; ardından kısmi işletmeyi mümkün kılan zonlama; sonra konfor–enerji–estetik.
Senaryo: Bir belediye hizmet binasında risk atlası çıkarılır. Yumuşak kat riski olan giriş katı, perde ekleri ve fonksiyon yeniden dağıtımı ile güçlendirilirken, aynı katta birimler kısıtlı süre başka kata taşınır; lobi yakınına toplanma ve yönlendirme adası eklenir.
3) Envanter ve Tipoloji Okuması: Hangi Yapı, Hangi Davranış?
Rehabilitasyonun başlangıcı envanterdir. Betonarme çerçeveler, yığma/kâgir, ahşap karkas, çelik iskelet, karma sistemler… Her tipolojinin depremde farklı patolojileri vardır. Betonarmede kısa kolon–yumuşak kat, yığmada düzlem dışı devrilme, ahşapta bağlantı gevşemesi, çelikte düğüm sünekliği ve lokal burkulmalar… Mimari tipoloji (koridor kazıyıcı plan mı, atriyumlu serbest plan mı?) davranışı etkiler. Ağır cephe kaplaması olan ofis kulesiyle, hımış–ahşapbir konak aynı reçeteyi kabul etmez.
Uygulama: İlçe ölçeğinde “Mimari–Yapısal Tipoloji Haritası” üretilir; her kümede önerilen hızlı rehabilitasyon paketleri (non-yapısal emniyet + kaçış + cephe ankrajı + enerji–yangın eşgüdümü) tanımlanır.
4) Teşhis ve Belgeleme: Görmeden Müdahale Edilmez
İyi rehabilitasyon, iyi teşhis ister. Çatlak haritaları, malzeme testleri (karot, Schmidt çekici), flat-jack ile yerinde basınç, GPR lazer tarama, endoskopi, beton örtü ve donatı tespiti, harita lazerleriyle düşey–yatay sapma ölçümleri, as-built (mevcut durum) plan–kesit–3B model… Non-yapısal katmanda asma tavan–sprinkler–armatür–hoparlör–kamera çakışma listesi çıkarılır; cephe kaplamalarının ankraj aralıkları ve tork değerleri denetlenir. Teşhis, kararların kanıt dosyasıdır.
İpucu: Rehabilitasyon başlangıcında 1:1 ölçekli düğüm maketleri (derz kapağı, cam tutucu klips, tavan sismik askısı) üretmek, sahada çıkabilecek hataları masada yakalar.
5) Performans Hedefleri: “Hemen Kullanım”dan “Çökme Önleme”ye
Her yapı için hedef performans seviyesi net tanımlanmalıdır.
-
Hemen Kullanım (Immediate Occupancy): Hastane, itfaiye, kriz merkezi gibi binalarda hedef budur; non-yapısal düşmeler kabul edilemez.
-
Can Güvenliği (Life Safety): Okullar, ofisler; hasar olabilir, ancak göçme ve kaçışın engellenmesi kabul edilemez.
-
Çökme Önleme (Collapse Prevention): Ekonomik ömrünü doldurmuş, dönüşümü planlanan yapılarda minimum hedef.
Mimari rehabilitasyon, bu seviyeleri plan, malzeme ve detay düzeyine çevirir: kaçış koridoru genişlikleri, basınçlandırma kapasitesi, ikincil emniyetler, ekipman sabitleme sınıfları, kısmi işletme zonlaması gibi kararlar burada şekillenir.
6) Plan ve Kütle: Burulma Düzensizliğini Azalt, Kaçışı Kısalt
Burulma düzensizliği, depremde beklenmeyen hasar dağılımına yol açar. Rehabilitasyonda, kütle ve rijitlik merkezi mümkün olduğunca yakın konumlandırılır; ek perdeler ve fonksiyon kaydırmalarıyla plan dengeye getirilir. Kaçış rotaları doğrudan dışarıya ve toplanma alanına çıkar; atriyum ve çok katmanlı boşluklar duman yönetimi ve sismik davranış açısından yeniden değerlendirilir.
Örnek olay: “U” planlı belediye binasında kolların biri zayıf kalmıştır. Zayıf kola perde–çerçeve takviyesi eklenir, aradaki köprüde hareket derzi ve düşme önleyici detaylar düzenlenir; kaçış rotası “U”nun iç avlusuna doğrudan ulaşır.
7) Derz ve Ayrışma Stratejisi: Birlikte Çalışmayanı Zorla Birleştirme
Rehabilitasyonda sihirli sözcüklerden biri derzdir. Yıllar içinde parça parça eklenen kütleler, depremde farklı şekillerde titreşir. Çözüm, “hepsini yekpare yapmak” değildir; çoğu durumda ayrıştırmak daha doğru olur. Hareket derzleri—iç ve dışta—okunur ama gösterişsiz detaylarla çözülür. Derz kapağının altında ikinci bir hava–su bariyeri kurulur; cephe–zarf sızdırmazlık ile sismik deplasman barıştırılır.
Uygulama: AVM–gar kompleksi rehabilitasyonunda, köprü bağlantılarında çift kademeli derz ve düzlem dışı düşme önleyici tuzak blokları kullanılır; içte EPDM bant, dışta akordeon profil.
8) Non-Yapısal Güvenlik: Asma Tavan, Armatür, Raf, Cam, Kapı–Pencere
Depremde yaralanmaların önemli kısmı düşen elemanlardan gelir.
-
Asma tavanlar: Çapraz sismik askı, yapılan işe uygun askı aralığı, ağır armatür–hoparlör için ikincil emniyet.
-
Raf ve depolama: Pozitif kilitleme; devrilmeye karşı duvar–zemin ankrajı.
-
Cam: Lamine ve güvenlik filmi; düşmeye karşı klips.
-
Kapı–pencere: Elastik fitil ve uzun delikli ankraj; kasanın küçük çarpılmalarda çalışması.
-
Sprinkler–armatür koordinasyonu: Birbirine çarpışmayacak mesafe ve esnek kuplaj.
Senaryo: Eski bir kütüphane katında ağır kitap rafları “ada” düzeninden duvar sırtı düzenine alınır; üst bağlamalarda çift ankraj ve raf–raf arası çarpışma engelleyici çıtalar uygulanır.
9) Cephe Sistemleri: Ağır Kaplama Hafifler, Ankraj Delili Çoğalır
Taş, seramik, kompozit ve cam cepheler; depremde kopma–düşme riski taşır. Rehabilitasyonda ağır taş plakalar yerine hafif kompozit veya arkalı–çerçeveli sistemler tercih edilir; mevcutta kalacak taşlarda gizli pimler ve ikincil emniyet devreye alınır. Panjur–güneş kırıcılar raylı, ikincil kilitlemeli ve alçak ağırlık merkezli bağlanır. Kabulde tork raporları, çekme testleri ve yerinde video delilleri istenir.
Örnek olay: Bir kamu binasının taş kaplaması; düşmeye yüz tutmuş panolar sökülür, bazıları çerçeveli–gizli ankrajlı hafif panel ile değiştirilir; yangın hattı ile cephe arası çarpışma boşluğu gözden geçirilir.
10) Zemin–Temel ve Drenaj: Aşağıdaki Sorunu Çözmeden Yukarıyı Kurtaramazsın
Farklı oturma ve sıvılaşma; yapısal–mimari patolojilerin kokusu gibi her yere siner. Drenaj düzenlenir, saçak–oluk sistemi yenilenir; gerekirse underpinning ve mikropile ile temel desteklenir. Çevresel peyzaj geçirgen yüzeylerle suyu yönetir. İçte derz–kaplama stratejileri, oturmalara takılmadan çalışacak biçimde tasarlanır.
Senaryo: Dolgu zeminde konumlu belediye hizmet bloğunda çiçeklik ve sert zeminler permeabl sisteme çevrilir; temel çevresine kuyucuk–drenaj hattı eklenir; içte geniş ebatlı taş döşeme küçük modüle dönüştürülür.
11) Sismik Yalıtım ve Sönümleyiciler: Büyük Müdahalenin Mimari Disiplini
Bazı mevcut yapılarda temel izolasyonu (base isolation) veya sönümleyici cihazlar (viskoz–histeretik) en doğru çözümdür. Bu, mimari olarak ciddi bir koordinasyon ister: yalıtım katında geniş derzler, merdiven–köprü–cephe–şaft hareket toleransı, zarfın ikinci katmanında hava–su perdesi sürekliliği… Sönümleyiciler mimari mekânda görünürbırakılabilir; güvenliğin estetiği kullanıcıya ikna verir.
Uygulama: Belediye kültür merkezinin ana salonunda çelik çaprazlara sönümleyici eklenir; salonun yana bakan duvarında cihazlar estetik bir ritimle ifade edilir.
12) Dikey Sirkülasyon ve Çekirdek: Merdiven–Asansör İkilisinin Rehabilitasyonu
Merdiven kolları bağımsız mesnetlenir; kova duvarlarıyla sert bağ kesilir. Sahanlıklarda takılmayacak derz kapakları; korkuluklarda lamine cam ve ikincil tutucu şeritler. Asansörlerde deprem sensörü, güvenli kat senaryosu; kılavuz ray–karşı ağırlık düzeninde çarpışma mesafeleri. Çekirdek havalandırması, duman basınçlandırması ile eşgüdümlenir.
Örnek olay: Çok katlı belediye bloğunda merdiven başlık bağlantıları oval delikli plaka ve elastomer yastık ile yenilenir; asansör kuyusunda kablo tavaları sismik askılı hale getirilir.
13) Yangın ve Duman: Depremle Çakışmasını Önceden Tasarlamak
Deprem sonrası yangın riski büyür. Kapılar sıkışır, sprinkler kırılır, duman sızar. Rehabilitasyonda; yangın kapıları hizalama toleranslı kasalara alınır, duman perdesi ve basınçlandırma sistemleri yedekli tasarlanır, sprinkler boruları esnek kuplajlı hale getirilir, jeneratör–pompa odaları sismik ankrajlı olarak korunur. Kaçış yönlendirmesi düşük parıltılı ve UPS desteklidir.
Senaryo: Kültür merkezi atriyumunda duman perdesi motorlu sistemle yenilenir; deprem sensörü tetikleyince perde otomatik kapanır, basınçlandırma devreye girer.
14) Enerji Verimliliği ile Uyum: Zarf ve Derz Barışını Sağlamak
Hava sızdırmazlığı enerji için şarttır; sismik derz için esneklik. Çözüm: çok katmanlı esnek sızdırmazlık. EPDM–silikon bantlar, akordeon profiller, yüzer bağlantılar; ısı köprülerini kıran termal ayırıcı bloklar. Cam–doğrama lamine ve kaydırmalı ankrajlı; gölgelikler raylı ve ikincil emniyetli. PV paneller çatıya pozitif kilitlemeli bağlanır; bacalar ve havalandırma şapkaları esnek yaka ile entegre edilir.
Uygulama: Belediyenin idari bloğu rehabilitasyonunda balkon–döşeme ilişkisine termal ayırıcı + kaydırmalı ankrajuygulanır; blower-door testi ile hava sızdırmazlığı kanıtlanır.
15) Tipolojiye Özgü Rehabilitasyon: Okul, Hastane, Terminal, Konut
-
Okul: Asma tavan–armatür–sprinkler koordinasyonu, ağır dolap–tahta–raf pozitif kilitleme, bahçeye doğrudankaçış.
-
Hastane: “Hemen kullanım”; medikal ray–armatur sismik askı, jeneratör–batarya–UPS ada modu, tavan panelleri yıkanabilir ve ikincil emniyetli.
-
Terminal: Ağır ekran–tabela çift ankraj, anons netliği için akustik–sismik hibrit tasarım, kalabalık yönlendirme.
-
Konut: Yatak başı ekipman ikincil emniyet, ıslak hacim geçişlerinde esnek manşon, balkon–cephe kaydırmalıbağlantı.
Örnek: Lise salonunda düşme riski taşıyan avize ikincil halatlı sisteme alınır; spor salonu duvar panelleri tok ve hafif malzemeyle yenilenir.
16) Kentsel Bağlantı: Toplanma Alanı, Yeşil Tahliye, Komşu Yapılarla Diyalog
Yapının rehabilitasyonu, parsel sınırında bitmez. Sokak–meydan–park ağı, yeşil tahliye koridoru ile yapıdan toplanma alanına kesintisiz bağlanmalıdır. Komşu binalarla dilatasyon çizgileri gözden geçirilir; yapay köprüler varsa düşme önleyici detaylar eklenir. Dış mekânda fosforlu yönlendirme, düşük enerji aydınlatma ve engelli erişimi standart hâline getirilir.
Senaryo: Belediye yerleşkesinde üç bina arasında kapalı geçit; deplasmanda çarpışmaması için kaydırmalı mafsal ve çift derz sistemi kurulup üst kabuk hafifletilir.
17) Şantiye Etaplaması: İnşaat Sürerken Hayat Nasıl Devam Eder?
Rehabilitasyon “ya hep ya hiç” değildir; etaplı çalışılır. Önce can güvenliği riskleri (non-yapısal düşme, derz eksikliği, zayıf kaçış), sonra yapısal–cephe–enerji–MEP. Her etapta geçici kaçış rotaları, toz–gürültü kontrolü, gece aydınlatma ve bilgilendirme planı belirlenir. İşletme devam ediyorsa kısmi işletme zonları netlenir.
Uygulama: Belediye binasında katlar sırayla boşaltılır; koridorda geçici yangın perdeleri ve yönlendirme kurulur; şantiyenin bilgi panolarında günlük gürültü–toz programı paylaşılır.
18) Sözleşme ve Kalite Güvence: Performansla Ölçülen Teslim
Teslimin kriteri estetik bitiş değil; performans kanıtıdır.
-
Cephe ankrajlarında tork raporu ve çekme testleri,
-
Asma tavan sismik askılarının fotoğraflı montaj kayıtları,
-
Sprinkler–armatür çakışma giderme tutanakları,
-
Derz kapaklarının ±deplasmada takılmadan çalıştığını gösteren video delili,
-
BMS “deprem modu” senaryosunun test çıktıları,
-
Blower-door ve termal kamera raporları.
Bu belgeler olmadan rehabilitasyon bitmiş sayılmaz.
19) İzleme ve Bakım: “Tamamladık” Değil, “Başlattık”
Rehabilitasyon teslimle başlar. Çatlaklar işaretleyicilerle izlenir; ankraj torkları yıllık kontrol edilir; asma tavanlarda rastgele numune denetimler yapılır; PV–batarya odalarında sıcaklık ve gaz sensörleri raporlanır; duman–yangın tatbikatları periyodik hâle getirilir. Yapı bir “sağlık karnesi” ile yaşar.
Örnek: Belediye yılda bir “Dayanıklılık Raporu” yayımlar; tahliye süresi, ekipman düşmesi, aydınlatma–anons çalışırlığı, cephe gevşeme oranı gibi göstergeleri açıklar.
20) Ekonomi ve Mevzuat: Teşvik, Ruhsat ve Denetim
Rehabilitasyon çoğu zaman daha ucuz ve daha düşük karbonludur; ama finansal–idari çerçeve önemlidir. Ruhsat süreçlerinde “Deprem Dayanıklılık Paftası” ve “Non-Yapısal Güvenlik Planı” zorunlu kılınmalıdır. Teşvikler, yumuşak katın mimari önlenmesi, kaçış–toplanma ilişkisi, cephe ankraj güvenliği, sismik derzlerin doğru çalışması gibi puanlanmış kriterlere bağlanabilir.
Senaryo: Kentsel dönüşüm fonu, non-yapısal güvenlik ve enerji–sismik uyum puanı yüksek projelere ek finansman sağlar.
21) İletişim ve Kullanıcı Katılımı: Güvenliğin Sosyal Mimarisi
Rehabilitasyon insan içindir. Kullanıcılara “ilk 6 saat–ilk 72 saat” panoları, çok dilli yönlendirme, engelli–yaşlı için kısa rota, psikososyal alanlar sunulur. Şantiye sürecinde komşu esnaf–kullanıcı ile düzenli bilgilendirme toplantıları yapılır; güvenlik jestleri (görünür askılar, dürüst derzler) kullanıcıda güven üretir.
Uygulama: Belediye lobisinde “Güvenli Binanın Detayları” başlıklı bir duvar; sismik askı, derz, cam klipsi, raf ankrajı gibi müdahaleler açıkça anlatılır.
22) Vaka 1 — Şehir Hastanesi: “Hemen Kullanım” Rehabilitasyonu
On yıllık hastane yapısal olarak yeterli; ancak ameliyathane–yoğun bakım katlarında non-yapısal riskler yüksek.
-
Tavan panelleri yıkanabilir ve sismik askılı sistemle yenilenir,
-
Medikal ray–armatür–ağır cihazlar çift ankraj ve ikincil emniyetle bağlanır,
-
Jeneratör–batarya–UPS “ada modu” test edilir,
-
BMS’de “deprem modu” açısı yazılır: dekoratif yük atma, taze hava artırma, güvenli kat–asansör senaryosu.
Sonuç: Hastane depremde çalışır, enerji–hava–duman kontrol altındadır.
23) Vaka 2 — Lise Kampüsü: Düşmeyen Tavan, Doğrudan Kaçış
1990’lardan bir lise; asma tavanlar ağır, laboratuvar rafları sabit değil.
-
Tüm tavanlar sismik askılı ve hafif akustik panellerle yenilenir,
-
Laboratuvar aspiratör–cihazları ankrajlanır,
-
Kapılar elastik fitilli kasalara alınır,
-
Bahçe ile koridor arasında doğrudan kapı açılır; toplanma alanına yer çizgileri çekilir.
Sonuç: Panik azalır, kaçış kısalır, düşmeler önlenir.
24) Vaka 3 — Karma Kullanım Bloğu: Cephe Hafifletme ve Derz Stratejisi
Alışveriş + ofis + otopark kompleksi; ağır taş cephe panelleri ve uzun kapalı köprü.
-
Taş panellerin riskli olanları hafif kompozit ile değiştirilir, kalanlara gizli pim + ikincil emniyet eklenir,
-
Köprüde çift derz ve düşme önleyici sistem kurulur,
-
Otoparkta yönlendirme fosforlu yer çizgileri ve UPS’li aydınlatma ile yenilenir.
Sonuç: Cephe daha hafif, köprü takılmadan çalışır; yapı emniyetli işletmeye döner.
25) Etik ve Estetik: Görünür Güvenlik, Sessiz İkna
Rehabilitasyonun estetiği, dürüst ayrıntılarda gizlidir. Derz kapakları, askı plakaları, cam klipsleri “gizlenebilir”, ama çoğu zaman “görünür bırakıldığında” kullanıcıda ikna ve aidiyet üretir. Güvenlik göstermek kibir değil; kamusal bir sorumluluktur. Estetik; form kadar çalışırlık ve dürüstlük demektir.
Sonuç
Sismik tehlike altında yapıların mimari rehabilitasyonu; bir onarma işi değil, bir davranış tasarımıdır. Bu tasarım, taşıyıcının gücünü artırmakla yetinmez; planın dengesini, kaçışın doğrudanlığını, derzlerin çalışırlığını, cephelerin devrilmeyeceğini, tavan–armatur–sprinkler üçlüsünün çakışmayacağını, camın dağılmayacağını, kapıların sıkışmayacağını, merdivenin takılmayacağını, yönlendirme–anons–aydınlatmanın yanmaya devam edeceğini, enerji–su–verinin sürekliliğini, yangın–duman sistemlerinin eşgüdümünü ve tüm bunların belgeye dayalı teslimini aynı anda güvence altına alır. İyi rehabilitasyon; “yapıyı güçlendirdik” demek yerine, “insanı koruduk, işlevi sürdürdük, kimliği yaşattık” diyebilmektir.
Bu makalede; risk atlasından tipoloji okumalarına, teşhis araçlarından performans hedeflerine; plan–kütle–derz stratejisinden non-yapısal güvenliğe; cephe–zarf–enerji uyumundan sismik yalıtım ve sönümleyicilere; dikey sirkülasyondan yangın–duman eşgüdümüne; kentsel bağ–toplanma–yeşil tahliye kararlarından şantiye etaplaması, sözleşme–kabul ve izlemeye kadar bütün bir çerçeve sunduk. Öğrenilen en önemli ders şudur: Rehabilitasyon, “tek büyük müdahale” değil; birbirini doğrulayan küçük ama tutarlı kararların toplamıdır. Bir derz kapağının takılmadan hareket etmesi, bir klipsin yerinde durması, bir rafın devrilmemesi, bir panelin düşmemesi, bir merdiven başlığının kaydırmalı çalışması; kâğıtta küçük, hayatta çok büyük farklardır.
Deprem kuşağında mimarlığın sorumluluğu; bu küçük farkları sistematik hâle getirmek, etik–estetik bir dille görünür kılmak ve kentte güven kültürü üretmektir. Böyle bir rehabilitasyon, yalnız bugünü değil; yarının sürdürülebilir, erişilebilir ve dayanıklı kentini de inşa eder. Mimari çizgiler, yalnız planı bölmez; hayatı korur. Ve belki en kıymetlisi: Rehabilite edilen yapı, depremi korkuyla değil, hazırlıkla karşılar.

