Üniversite kampüsleri, yalnızca eğitim–öğretim faaliyetlerinin yürütüldüğü mekânlar değil; aynı zamanda araştırma, sağlık, barınma, kültür ve lojistik işlevlerini aynı anda barındıran küçük kentlerdir. Dolayısıyla deprem güvenliği, tek bir bina tipolojisinin optimizasyonu ile çözülemez; derslik bloklarından laboratuvarlara, kütüphanelerden spor salonlarına, yurtlardan yemekhanelere, veri merkezlerinden hastane/uygulama birimlerine uzanan çok bileşenli bir sistem tasarımıgerektirir. Bu yazı, üniversite binalarında hedef performans odaklı (CP—göçmenin önlenmesi, LS—can güvenliği, IO—hemen kullanım) mimari yaklaşımı; yer seçimi–plan morfolojisi–taşıyıcı sistem–non-strüktürel güvenlik–MEP sismik paketi–dijital ikiz/SHM–acil eylem planları ekseninde bütüncül olarak ele alır.
1) Kampüs Ölçeğinde Deprem Master Planı: “Akıllı Adalar, Esnek Bağlar”
Kampüsün deprem stratejisi, “tek bina güvenliği” yaklaşımını aşmalı; ada mantığıyla çalışmalıdır.
-
Zonlama: Akademik çekirdek (derslik–lab), destek hizmetleri (yemekhane–kütüphane–spor), barınma (yurt), kritik altyapı (veri merkezi–sağlık) ayrışmış olmalı.
-
Erişim: Paralel ring yollar, çift yönlü kaçış; tek viyadük–tek köprü bağımlılığından kaçınma.
-
Toplanma alanları: Her ada için büyüklüğü hesaplı, altyapı bağlantı başları (su–enerji–veri) hazır toplanma cepleri.
-
Plan notu: “Yumuşak kat yasağı”, “hareket derzi–darbe mesafesi”, “non-strüktürel güvenlik paketi” ve “karanlık test” zorunlulukları kampüs yönergesine yazılmalı.
2) Yer Seçimi ve Mikro-Bölgeleme: Zemin Akıllı Okunursa Bina Daha Az Acı Çeker
-
Zemin: Vs30, sıvılaşma, oturma ve heyelan risk katmanları; derslik ve yurtlar riski düşük zonlara, yüksek tehlikeprogramlar (kimyasal depolar, pilot tesisler) ayrık platformlara.
-
Bodrum: Yüksek yeraltı su seviyesinde bodrumsuz veya sınırlı; drenaj, geri akış önleyici, yükseltilmiş taban kotu.
-
Peyzaj: Yağmur bahçeleri, açık drenaj hendekleri; taşkın kabul alanı olarak kullanılabilen rekreasyon çayırları.
3) Plan Morfolojisi: Simetri, Yalınlık, Süreklilik
-
Düzenli plan (dikdörtgen/kompakt), L–T–Z formlar derzle ayrıştırılmalı.
-
Çekirdek (merdiven–asansör–ıslak hacim) kütle merkezine yakın; iki doğrultuda perde sürekliliği.
-
Balkon/çıkmalar: Kısa ve simetrik; dersliklerde tek yönlü uzun konsollar torsiyon riski yaratır.
-
Kütüphane ve büyük açıklıklı salonlar: Çelik/kompozit sistemle düşük kütle, yüksek süneklik.
4) Taşıyıcı Sistem Seçimi: Tipolojiye Göre “Çoklu Strateji”
-
Derslik/Ofis: Betonarme perde+çerçeve veya kompozit dış çerçeve; drift kontrolü öncelikli.
-
Laboratuvar: Titreşim duyarlı ekipman için izolasyon veya damper; yüksek hassasiyetli hacimlerde kat içi ivme sınırı.
-
Kütüphane: Geniş açıklık için çelik moment/diyagonal; raf devrilmesini sınırlayan mimari kurgular.
-
Spor Salonu: Çelik eğrisel makas + BRB; çatı hafif.
-
Veri Merkezi/Hastane (kampüs içi): Taban izolasyonu + IO hedefi.
5) Non-Strüktürel Güvenlik: Düşen Her Şey Bir Risk
-
Asma tavan: Sismik askı + emniyet teli; modül birleşimlerinde pay.
-
Aydınlatma/TV/Projeksiyon: İkincil emniyet kablosu; ankraj sınıfları belgeli.
-
Raf–dolap–laboratuvar tezgâhı: Duvar/zemin L ankraj; çekmecelerde kilit; cam vitrinde emniyet filmi.
-
Cephe: Havalandırmalı hafif cephe; kayar ankraj ve darbe mesafesi.
-
Sanat eserleri: Müzecilik standartlarında gizli ankraj ve kaydırmaz taban.
6) MEP Sismik Paketi: Görünmeyen Omurga
-
Gaz: Sismik kesici + zon valf; sensör–BMS entegrasyonu.
-
Su/Atık: Esnek manşet/kompansatör, kılavuzlama; düşey şaftlarda serbest pay.
-
HVAC: Kanal askıları mafsallı; damper durum izleme; asma tavanla bağımsız asılmalı.
-
Elektrik: Panolar zemin/duvar ankrajlı; kablo tavaları izolatörlü; UPS kritik hatlara.
-
Sprinkler: Askı aralığı–sismik kelepçe–düşey kompansatör; kütüphane raflarıyla çakışma analizi.
7) Laboratuvarlar: Hassas Ekipmanlar İçin Mimari İvme ve Drift Yönetimi
-
Temel strateji: Taban izolasyonu veya damperlerle kat içi ivmeyi düşürmek; hassas cihaz odalarını izole kütleye almak.
-
Mekânsal ayrım: Ağır/tehlikeli ekipmanlar kıyıda değil, çekirdeğe yakın; sekonder kıymeti düşük alanlar çevrede.
-
Gaz–kimyasal depolama: Ayrık, havalandırmalı; çarpışma ve yangın senaryoları.
8) Kütüphane ve Arşivler: “Sessiz Alan” = “Düşük İvme Alanı”
-
Raf sistemleri: Zemin/duvar ankrajı, devrilme durdurucular; koridor başlarında genişleme cepleri.
-
Sismik bölücüler: Raf üstü TMD (akortlu kütle) opsiyonu; asma tavan–aydınlatma ikincil emniyetli.
-
Değerli koleksiyonlar: Emniyet vitrinleri, titreşim sönümleyici izolatör ayakları.
9) Yurtlar ve Öğrenci Yaşamı: Gece Senaryosu Gerçeği
-
Plan: Basit, okunaklı; iki bağımsız kaçış; koridorlarda yığılmayı dağıtan görüş düğümleri.
-
Odalar: Yatak başında ağır raf yok; dolap–TV ankrajlı; acil çanta nishi.
-
Sosyal–hijyen: Duş–WC’de kaymaz zemin ve esnek bağlantılar; sızıntı sensörü.
-
Tatbikat: Gece tatbikatı; duman basınçlandırma senaryosu; çok dilli yönlendirme.
10) Spor Tesisleri ve Çok Amaçlı Salonlar
-
Taşıyıcı: Çelik makas + BRB; çatı hafif; brise-soleil ve asma tavan ikinci emniyetli.
-
Egress: Çoklu çıkış kapıları; tribünde ıslak–kuru ayak izleri için yönlendirme; çarpışmasız akış.
-
Acil kullanım: Spor salonu → barınma/danışma; zemin priz–aydınlatma–su başları hazır.
11) Yemekhaneler ve Mutfaklar: Yangın–Deprem İkili Tehdidi
-
Gaz: Sismik kesici; esnek hortum; otomatik söndürme (hood).
-
Ekipman: Ağır cihazlar ankrajlı veya kaydırmaz plint; sıcak yağ depolarında çarpmaya karşı kafes.
-
Acil mod: Toplu beslenme için modüler dağıtım hatları; giriş–çıkış ayrımı.
12) Veri Merkezi ve Bilişim Altyapısı: IO Hedefinin Kalbi
-
İzolasyon + Damper ile kat içi ivme ve drift sınırı; yükseltilmiş döşeme bağlantıları kayar.
-
Kablolama: Kablo tavaları izolatörlü; cihaz rack’leri zemin ankrajlı.
-
Enerji: N+1 jeneratör + batarya; ada modu; yük önceliği (BMS, ağ, aydınlatma, pompalar).
-
İletişim: Fiber + 4G/5G + uydu yedeği; kampüs mesh ağı.
13) Sağlık Uygulama Birimleri: Ameliyathaneden Acil’e
-
Hedef performans: IO.
-
Mimari gereklilik: İzolasyon; giriş köprüleri–cephe büyük deplasman derzleri; MEP’te ekstra esneklik.
-
Soğuk zincir: Min. 72 saat güç yedeği; medikal gaz hatlarında kapatma zonları.
14) Erişilebilirlik ve Kapsayıcılık: Krizde Kimse Arkada Kalmasın
-
Engelli refüj nişleri; tahliye sandalyeleri; çok dilli sesli–görsel anons.
-
Wayfinding: Yüksek kontrast–fosforlu işaretler; QR’lı kat planları; yönlendirme karanlık test ile doğrulanır.
-
Mahremiyet: Barınma modunda kadın–çocuk–engel gruplar için ayrık alanlar.
15) Egress ve Kalabalık Akış Simülasyonu: Cuma Etkinliği + Sınav Çıkışı + Deprem
-
Simülasyon: Derslik–amfi–spor salonu–yurt kombinasyonlarında eşzamanlı boşalma senaryoları.
-
Metrikler: Toplam boşalma süresi, kapı–merdiven kuyruk uzunluğu, sıkışma yoğunluk haritaları.
-
Mimari ayar: Genişleme cepleri, çoklu çıkış, engel arındırma.
16) Enerji–Su–İletişim Otonomisi: Kampüsün 72 Saatlik Direnci
-
Enerji: PV + batarya + jeneratör; kritik binalarda mikro-şebeke.
-
Su: Depo + yağmur suyu hasadı; kampüs içi dağıtık arıtma.
-
İletişim: Bina–bina mesh; uydu yedeği; öğrenciler için acil Wi-Fi kapsaması.
-
Karanlık test: Yıllık 2–4 saat; AAR ile sistem iyileştirme.
17) Dijital İkiz ve Yapı Sağlığı İzleme (SHM)
-
Sensörler: İvme–drift, gerinim, duman–gaz, su sızıntısı; raf–asma tavan kritik noktalarında titreşim imzası.
-
Pano: “Kampüs Direnç Paneli” – doluluk, toplanma alanı durumu, egress açıklığı, enerji–su–veri.
-
Veri: Min veri ilkesi; erişim yetkilendirmesi; olay sonrası AAR.
18) Sürdürülebilirlik ve Deprem: Hafiflik = Düşük İvme
-
Malzeme: Hafif kompozit cephe, düşük karbon beton, ahşap–çelik hibrit; kütle azaltımı.
-
İklimle eşgüdüm: Gölgelik–yeşil çatı–rüzgâr koridorları; fırtına yükleri için kilit detaylar.
-
Döngüsellik: Sök–tak iç bölme sistemleri; bakım ve onarımda min atık.
19) Mevzuat, Sözleşme ve Kabul: Tasarım Niyeti Şantiyede Kaybolmasın
-
Şartname: Mock-up (cephe–asma tavan–MEP askı), FAT/SAT, tork–bulon kayıtları, CDE arşivi.
-
Performans Beyanı: CP/LS/IO hedefleri; düzensizlik taraması formu.
-
İşletme kılavuzu: “MEP Sismik Paket Listesi”, “Karanlık Test Tutanağı”, “Toplanma–Tahliye Planı”.
20) İşletme–Bakım–Tatbikat Kültürü
-
Döngü: Yıllık tatbikat (gece/gündüz), karanlık test, asma tavan–ankraj–damper–izolatör muayenesi.
-
Eğitim: Öğrenci–akademik–idari personele mobilya sabitleme, gaz/elektrik kapama eğitimi; yurtlarda oda içi kontrol listesi.
-
Geri bildirim: Tatbikat sonrası AAR ve hızlı mimari/mekanik düzeltmeler.
21) Vaka A — Fen Fakültesi Laboratuvar Bloğu (İzolasyon + Damper)
Sorun: Hassas cihazlar; geçmiş sarsıntılarda veri kaybı.
Müdahale: Taban izolasyonu; seçili akslarda viskoz damper; giriş köprüsü ve cephede büyük deplasman derzleri; MEP’te ekstra esneklik.
Sonuç: Kat içi ivmeler hedefe indi; deney kesintileri dramatik biçimde azaldı.
22) Vaka B — Kütüphane Dönüşümü (Hafif Cephe + Raf Güvenliği)
Sorun: Ağır taş kaplama ve devrilen raflar.
Müdahale: Hafif havalandırmalı cephe, kayar ankraj; raflarda zemin/duvar ankrajı + devrilme durdurucular; asma tavan sismik.
Sonuç: Non-strüktürel hasar riski düştü; egress süreleri iyileşti.
23) Vaka C — Yurt Kompleksi (Gece Tatbikatı + Erişilebilirlik)
Sorun: Gece yoğunluğu, karanlıkta yön kaybı.
Müdahale: Fosforlu yönlendirme, QR’lı kat planları; engelli refüj nişleri; kapılar kaçış yönünde; merdivenlerde basınçlandırma.
Sonuç: Boşalma süresi %12 kısaldı; kullanıcı memnuniyeti ve güven algısı yükseldi.
24) Mimari Kontrol Listesi — Üniversite Binaları
-
Kampüs deprem master planı ve toplanma cepleri hazır.
-
Plan yalın/simetrik; L–T–Z varsa derzli.
-
Çekirdek/perde süreklilikte; yumuşak kat yok.
-
Non-strüktürel paket (asma tavan, armatür, raf, cephe kayar ankraj) uygulanmış.
-
MEP sismik (gaz kesici, kompansatör, izolatör, UPS) tamam.
-
Egress simülasyonu yapıldı; genişleme cepleri var.
-
Kritik tipolojilerde izolasyon/damper ve deplasman derzleri çözüldü.
-
Karanlık test ve AAR takvimi işletiliyor.
-
Dijital ikiz/SHM aktif; veri yetkilendirmesi güvenli.
-
Yurt–kütüphane–laboratuvar tiplerine özel ek kontrol sayfaları hazır.
Sonuç
Üniversite binalarında depreme dayanıklı mimarlık, parçalı çözümler toplamı değil; sistemik bir organizma kurma meselesidir. Bu organizmanın üç omurgası vardır:
-
Mekânsal Mantık ve Morfoloji: Yalın–simetrik plan, çekirdek/perde sürekliliği, kısa–simetrik balkon/çıkmalar, düzenli açıklık; kampüs ölçeğinde ada yaklaşımı, ring yollar, toplanma cepleri ve lojistik koridorlar.
-
Yapısal + Non-Strüktürel Uyum: Tipolojiye göre seçilmiş taşıyıcı (perde–çerçeve, çelik/kompozit, izolasyon/damper) ile cephe–asma tavan–raf–donatının kayar/askı/ankraj ilkelerine göre tasarlanması; MEP’te sismik paket.
-
Süreklilik ve İşletme Gerçeği: Enerji–su–veri otonomisi, karanlık test, egress simülasyonu, dijital ikiz/SHM, AAR kültürü ve sürekli eğitim.
Derslikten laboratuvara, kütüphaneden yurda, spor salonundan veri merkezine uzanan geniş repertuvarda başarı, hedef performansın (CP/LS/IO) daha proje başında yazılmasına; düzensizliklerin avan şemada giderilmesine; bağlantı–derz–diyafram ayrıntılarının “estetik detay” değil hayat sigortası olduğunun kabulüne bağlıdır. Üniversite, yalnız bilgi üretim yeri değil; toplumsal direnç üretim merkezidir. Deprem anında ve sonrasında öğrenmenin, araştırmanın, barınmanın ve dayanışmanın kesintisiz sürmesi; mimarlığın plan–detay–işletme üçgeninde kurduğu bu güven mimarisi sayesindedir.
Soft Art Mimarlık, mimarlık ve iç mekan tasarımının en yeni trendlerini keşfetmek isteyenlere ilham veren ve yaratıcı düşünceleri bir araya getiren bir platformdur. Amacımız, mimarlık dünyasında sürekli olarak gelişen yenilikleri takip ederken, sektördeki en yaratıcı fikirlerin ortaya çıkmasına yardımcı olacak bir ortam sunmaktır. Misyonumuz, geniş bir uzman ağı ile işbirliği yaparak projelerinizi daha büyük ölçekte hayata geçirmeye olanak tanımaktır. Web sitemiz, mimarlık, iç mekan tasarımı, tasarım trendleri, malzeme kullanımı ve daha birçok konuya dair detaylı makalelerle doludur. Her biri, sektördeki en son gelişmeleri ve yaratıcı çözümleri keşfetmek isteyenler için hazırlanmıştır. Aynı zamanda ilham veren projelerin tanıtımlarını ve görsel anlatımlarını bulabileceğiniz sayfalarımızda, tasarım dünyasının derinliklerine inmek ve kendi vizyonunuzu geliştirmek için gerekli tüm bilgilere ulaşabilirsiniz. Bu platformda, size ilham vermek ve hayal gücünüzü harekete geçirmek için en kaliteli içeriği sunmayı amaçlıyoruz.
Soft Art Mimarlık, aynı zamanda tasarım dünyasına adım atmış veya bu alanda ilerlemek isteyen profesyonel ve amatör tasarımcıların buluşma noktasıdır. Topluluğumuz, fikirlerinizi paylaşabileceğiniz, deneyimlerinizi aktarabileceğiniz ve projelerinizi daha geniş bir kitleye tanıtabileceğiniz aktif bir platformdur. Burada, benzer tutkularda bir araya gelen diğer tasarımcılarla etkileşimde bulunarak, projelerinizi zenginleştirebilir ve yeni fırsatlar yaratabilirsiniz. Sizin gibi yaratıcı zihinlerle bağlantı kurmak, daha yenilikçi ve etkili çözümler geliştirmemizi sağlıyor. Soft Art Mimarlık olarak, en büyük önceliğimiz, sizin vizyonunuzu gerçeğe dönüştürmek ve projelerinizi daha geniş bir izleyici kitlesine ulaştırmaktır. Amacımız, tasarım dünyasının güzelliklerini ve potansiyelini keşfederek, her projeyi daha etkileyici ve özgün hale getirmek için gereken desteği sunmaktır. Biz, yaratıcılığınızı besleyerek, size ilham verici bir yolculuk vaat ediyoruz.
